Tygodnik Mód i Powieści

W Encyklopedii wiedzy o prasie prasę kobiecą definiuje się jako grupę czasopism (przeważnie tygodników), których profil kształtowany jest pod kątem potrzeb czytelniczych kobiet oraz ich aktualnego położenia społecznego. I tak rozumiana prasa kobieca ma na ziemiach polskich długą historię. Pierwsze pismo skierowane do pań – „Wanda: tygodnik polski płci pięknej i literaturze poświęcony” – ukazywało się już w latach 1820-1822. Jednak zarówno ono, jak i kolejne charakteryzowały się dość wąskim zakresem tematycznym. W warunkach niewoli narodowej i ograniczonej wolności słowa nie podejmowano kwestii politycznych, pozostając w kręgu „bezpiecznych” spraw domu i rodziny. Nieobecność poważnych zagadnień była też konsekwencją przypisania odmiennych ról społecznych każdej z płci.

Strona tytułowa z 1 numeru "Tygodnika Mód i Powieści" z 1876 r.
Źródło: Crispa - biblioteka cyfrowa Uniwersytetu Warszawskiego.

Doskonałym źródłem wiedzy o tym, jak ewaluowała polska prasa kobieca, jest „Tygodnik Mód i Powieści: z dodatkiem illustrowanym ubrań i robót kobiecych”, wychodzący w latach 1871-1911 (w 1891 zmieniono podtytuł na „pismo illustrowane dla kobiet”). Tygodnik, którego pierwszym redaktorem i wydawcą był Jan Kanty Gregorowicz, zawierał odcinki powieści, poezje, szarady, artykuły literackie, korespondencje, felietony, rebusy oraz wzory haftów i ubrań. Stopniowo zmieniało się. podejście redakcji do problematyki kobiecej. Dotychczasowa formuła, skoncentrowana na beletrystyce i modach, z upływem lat została wzbogacona o nowe treści i środki wypowiedzi dziennikarskich – poradnictwo praktyczne (w tym kulinarne), publicystykę o tematyce społecznej i wychowawczej, felietonistykę, korespondencje zagraniczne, kronikę bieżących wydarzeń, wreszcie teksty popularyzujące naukę, wiedzę i postęp techniczny. Interesujące materiały, szeroka tematyka poruszanych zagadnień i staranny dobór współpracowników zapewniły pismu wysoki poziom i ważną rolę w życiu kulturalnym kraju. Obecnie „Tygodnik Mód i Powieści” traktowany jest jako przełomowy w rozwoju gatunku, otwiera bowiem etap uniwersalnych magazynów społeczno-literackich o zróżnicowanej zawartości.

Przyjrzyjmy się znajdującym się w Bibliotece Uniwersyteckiej numerom z pierwszej połowy 1910 roku, czyli czasów „drugiej młodości” tygodnika pod redakcją Stefana Krzywoszewskiego (choć faktycznie pismem kierowała Lucyna Kotarbińska). Dział kulturalny składał się z felietonu, odcinka powieściowego (Rodziewiczówny, Żmijewskiej), poezji, aforyzmów i korespondencji. Interesująco brzmią odpowiedzi od Redakcyi, udzielane m.in. Troskliwej Matce, Zrozpaczonej Ninie, Młodej prowencyonalistce czy też Pannie Maryi z zapadłej wsi. Pojawiły się też teksty popularyzujące naukę, wiedzę i postęp techniczny.

Strona z 25 numeru "Tygodnika Mód i Powieści" z 1910 r.
Źródło: Crispa - biblioteka cyfrowa Uniwersytetu Warszawskiego.

Dział praktyczny zawierał artykuły dotyczące prowadzenia gospodarstwa domowego i szycia odzieży. Zachwycają rysunki damskich toalet na wszelkie okazje. Na zgrabnych sylwetkach prezentowane są ubrania balowe, wieczorowe, na obiad proszony i na przyjęcia. A także ubranie dla młodej mężatki oraz ubranie strojne dla starszej mężatki, jak i fartuszek dla panienki do podawania poobiedniej herbaty. Dopełnieniem eleganckich kreacji są wytworne nakrycia głowy, np. strojne kapelusze, toczki otoczone piórami strusiemi czy turbany włosienne w dwóch kolorach.

Strona z 25 numeru "Tygodnika Mód i Powieści" z 1910 r.
Źródło: Crispa - biblioteka cyfrowa Uniwersytetu Warszawskiego.

Reklamuje się także liczne produkty – artykuły spożywcze, przemysłowe i apteczne (wśród nich pigułki niezrównane dla rozwinięcia, wzmocnienia i ustalenia piersi i nadania jej wspaniałej okrągłości), pojawiają się kupony rabatowe. A także prośby o wsparcie: Bardzo biedna matka uprasza o ciepłe palto dla szesnastoletniego syna. Pomocy potrzebuje też schorowany, skołatany życiem b. oficer wojsk polskich z 1918 r., znajdujący się w krytycznem położeniu oraz biedny Stasio B., który niema czem opłacić wpisu za bieżące półrocze.

Z opisywanego rocznika starannie wycięto (ale też i niechlujnie wyszarpano!) fragmenty stron. Dzięki skanom numerów pisma zamieszczonym w bibliotekach cyfrowych łatwo można ustalić, na jakie treści połakomił się zuchwały czytelnik – były to przepisy: na leguminę z powideł, lekki kremik czekoladowy, krem pomarańczowy mrożony oraz budyń biszkoptowy na zimno.

Oprac. mgr Hanna Kościuch

 

 
Bibliografia: 

1. O. Dąbrowska-Cendrowska, Zmieniająca się rzeczywistość polskiej prasy kobiecej (1989-2019), Kielce 2020. 
2. J. Franke, Polska prasa kobieca w latach 1820-1918: w kręgu ofiary i poświęcenia, Warszawa 1999. 
3. A. Łysak, E. Zierkiewicz (red.), Kobiety i mężczyźni (z) kolorowych czasopism, Wrocław 2010.
4. J. Maślanka (red.), Encyklopedia wiedzy o prasie, Wrocław 1976. 
5. T. Stępień (red.), Prasa polska w latach 1864-1918, Warszawa 1976. 
6. Tygodnik Mód i Powieści. 
7. K. Wodniak, O czym nie przeczytamy w prasie kobiecej i z czego to wynika? Krótki przegląd tematów „zakazanych” i „niewygodnych”. 
8. Z. Zaleska, Czasopisma kobiece w Polsce : (materiały do historii czasopism): rok 1818-1937, Warszawa 1938.