W ostatnim czasie Biblioteka Uniwersytecka im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku wzbogaciła swoją kolekcję o Carte de La Lithuanie Russienne qui comprend les Palatinats de Livonie, de Witepsk, de Miscislaw, et une partie de ceux de Polock et de Minsk cédés par la Pologne à la Russie. Egzemplarz tej rzadkiej mapy trafił do Zbiorów Specjalnych, gdzie otrzymał sygnaturę K-2216, powiększając stale rozrastający się zbiór dokumentów kartograficznych. Mapa dostępna jest w Czytelni Humanistycznej przy ul. Akademickiej 2.
 |
| Kartusz Carte de La Lithuanie Russienne z egzemplarza zakupionego w lutym 2018 r. przez Bibliotekę Uniwersytecką (sygn. K-2216). |
Mapa została wydana w 1776 r. Jest to miedzioryt wielkości 560x460 mm. Przedstawia województwa Rzeczpospolitej Obojga Narodów, które odpadły od niej w wyniku I rozbioru Polski w 1772 r.: witebskie, mścisławskie, połockie oraz część mińskiego i inflanckiego (ogółem 92 tys. km²).
 |
| arte de La Lithuanie Russienne qui comprend les Palatinats de
Livonie, de Witepsk, de Miscislaw, et une partie de ceux de Polock et de
Minsk cédés par la Pologne à la Russie, Wenecja 1776. |
Mapa jest bardzo dokładna. Przedstawia liczne miasta, miasteczka, wsie, jeziora oraz rzeki z ręcznie zaznaczonymi na kolorowo granicami województw oraz konturem. Nazwy miejscowości zostały opracowane w języku polskim, zaś nazwy województw po francusku. Między ramkami opisano strony świata: septtentrion, midi, occident, orient. W lewym dolnym rogu mapy znajduje się kolorowy kartusz oraz napis: Longitude du premier Méridien 20 Degres à l'Ouest de celui de Paris, a w prawym dolnym rogu napis: Le mot See Signifie Lac. Skala mapy po przeliczeniu według podziałki umieszczonej na dole ramki wynosi około 1:1 300 000.
Mapa została sporządzona przez Paolo Santiniego z egzemplarza, który został opracowany w 1775 r. w oficynie spadkobierców Johanna Baptisty Homanna, (1664-1724) niemieckiego rytownika i kartografa. W oficynie tej pracowali między innymi: Johann Michall Franz i J. G. Ebersperger, J. G. Gregory, J. Halmer Doppelmeyer, Lowitz, Hase i Tobias Mayer. W 1813 r. oficyna przeszła w ręce Krzysztofa Fembo.
 |
| Johann Baptista Homann (1664-1724) |
W 1784 Santini sprzedał płytki M. Remondiniemu, którego nazwisko pojawia się na dole mapy wskazując, że jest to jej drugi stan. Paolo Santini (ca 1729-1793) jest mylony z Francois [Francesco] Santinim, włoskim kartografem i wydawcą map z siedzibą w Wenecji. Paolo był rytownikiem weneckim znanym z druków religijnych i prac kartograficznych. Do dziś nie wiadomo, czy Paolo i Francois to w rzeczywistości ta sama osoba, krewni czy raczej osoby zupełnie niezwiązane ze sobą. Obaj kartografowie byli aktywni mniej więcej w tym samym okresie i wydali mapy wcześniejszych francuskich kartografów od Vaugondy'ego, przez Jaillota, po De L'Isle'a i D'Anville'a. Obaj współpracowali również z wydawnictwem Venetian Remondini. Paolo był prawdopodobnie opatem. Wydaje się, że Francois Santini pracował intensywnie w Paryżu i był związany z kilkoma francuskimi kartografami końca XVIII wieku, w tym z Rigobertem Bonne. Jego biura w Paryżu znajdowały się przy Rue St. Justine pres de L'Eglise.
Carte de La Lithuanie Russienne została po raz pierwszy opublikowana w Atlas Universel dressé sur les meilleures cartes modernes. Atlas wydał w latach 1776-1784 Francois Santini wraz z Giuseppe Remondinim (1745-1811). Wydawnictwo składało się z 2 tomów wielkości 560 x 460 mm. Miało grawerowany alegoryczny tytuł, indeks map do każdego tomu oraz 136 dwustronnie grawerowanych map na pergaminie z ręcznie rysowanymi konturami.
 |
| Karta tytułowa Atlas Universel dressé sur les meilleures cartes modernes. |
Remondini opublikował swoje wydanie Atlasu Universel..., kupując płyty Santiniego. W wydaniu brali również udział: G. R. de Vaugondy, spadkobierca oficyny Sansona wraz z synem Diderem, geografem królewskim na dworze francuskim, S. Janvier, francuski geograf, oraz J. N. Bellinie, francuski hydrograf.
Rodzina Remondini działała w Wenecji od 1750 r. Zaliczali się do
czołowych drukarzy i wydawców książek geograficznych i atlasów w XVIII w. Jako jedni z pierwszych wykorzystywali do produkcji papier, który był surowcem tańszym niż pergamin. Drukowali wysokiej jakości atlasy i książki geograficzne. Współpracowali z wieloma utalentowanymi rytownikami m.in. z Paolo Santinim.
 |
 |
 |
 |
| Wybrane fragmenty Carte de La Lithuanie Russienne... |
Carte de La Lithuanie Russienne qui comprend les Palatinats de Livonie, de Witepsk, de Miscislaw, et une partie de ceux de Polock et de Minsk cédés par la Pologne à la Russie jest cenna nie tylko z powodu dokładnego przedstawienia ziem utraconych przez Rzeczpospolitą w 1772 r., ale również ze względu na unikatowość. W Polsce znajduje się jedynie w Bibliotece Narodowej i od niedawna w Bibliotece Uniwersyteckiej w Białymstoku. Można ją również znaleźć w zbiorach Uniwersytetu w Bernie (Szwajcaria), Muzeum Polskim w Rapperswilu oraz Bibliotece Uniwersytetu w Wilnie.
oprac. dr Edyta Bezzubik
Oddział Zbiorów Specjalnych
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz