Ekslibrisy w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej: prof. Albertyna Dembska

Zbiory Biblioteki Głównej Uniwersytetu w Białymstoku nie doczekały się jeszcze opracowania pod względem proweniencji. Część tego typu informacji – wklejony ekslibris, adnotacja o dedykacji czy pieczęć innej placówki - została uwzględniona w rekordzie bibliograficznym niektórych pozycji, inne natomiast odkrywa się dopiero po wzięciu książki do ręki. Taka niespodzianka spotyka na przykład czytelnika korzystającego ze Słownika chrześcijaństwa wschodniego Juliusa Assfalga (sygnatura Eb 164107), w której znajduje się ekslibris ofiarodawczyni – prof. dr hab. Albertyny Ewy Szczudłowskiej-Dembskiej.

Ekslibris prof. dr. hab. Albertyny Szczudłowskiej-Dembskiej

Albertyna Szczudłowska urodziła się 9 grudnia 1934 roku w Warszawie w rodzinie Mieczysława Szczudłowskiego i Janiny z domu Santorek. Po zdaniu matury w 1951 roku rozpoczęła studia na Wydziale Filologicznym Uniwersytetu Warszawskiego, które ukończyła pięć lat później, broniąc pracy Rozwój partykuły m i n w języku egipskim i uzyskując tytuł magistra filologii orientalnej. Jeszcze będąc na IV roku - dzięki opinii jednej z najlepszych studentek Instytutu Orientalistycznego – otrzymała stanowisko pomocnika asystenta w Zakładzie Egiptologii.

Albertyna Szczudłowska (po wyjściu za mąż za arabistę Wojciecha Dembskiego Szczudłowska-Dembska) pracowała na Uniwersytecie Warszawskim aż do 1995 roku, przechodząc przez kolejne stopnie awansu zawodowego. W 1965 roku uzyskała tytuł doktora nauk humanistycznych za pracę omawiającą tzw. „Papirus Sękowskiego” [1]. W 1981 otrzymała habilitację w zakresie egiptologii za rozprawę Hieratic Schmitt Papyrus (No 3057), a później decyzją rektora UW również tytuł profesora nadzwyczajnego na Wydziale Neofilologii. Odbyła szereg wyjazdów naukowych (dziewięciomiesięczne stypendium naukowe w Kairze w 1965 roku, pobyty w ośrodkach naukowych w Berlinie czy Cambridge w Wielkiej Brytanii itp.). W latach 1991-1995 pełniła funkcję kierownika Zakładu Egiptologii. Była również członkiem Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego (w latach 1962-1972) oraz Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN (w latach 1987-1996).

W 1995 roku zrezygnowała z pracy na Uniwersytecie Warszawskim. Dwa lata później znalazła się wśród pracowników Instytutu Historii dopiero co powstałego Uniwersytetu w Białymstoku (wcześniej Filii UW), gdzie prowadziła wykłady i seminaria oraz kontynuowała pracę naukową, W 2001 roku – po reorganizacji struktury Instytutu - została pierwszym kierownikiem nowo utworzonego Zakładu Historii Starożytnej. Na tym stanowisku pracowała aż do przejścia na emeryturę w 2006 roku. Zmarła siedem lat później, 17 września, w wieku 79 lat i została pochowana na Cmentarzu Bródnowskim w Warszawie.

Albertyna Szczudłowska-Dembska
Źródło: W. Stawiszyński, Profesor Albertyna Szczudłowska-Dembska (9 XII 1934 - 17 IX 2013),
"Vox Patrum" 2014, nr 34, t. 61, s. 701.

Jako egiptolog profesor Albertyna Dembska jest wymieniana przez Henryka Hoffmanna wśród tych naukowców, którzy znacząco przyczynili się do rozwoju polskich studiów religioznawczych. Wśród jej głównych zainteresowań naukowych można również wymienić zagadnienia dotyczące języka egipskiego w różnych stadiach rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem języka koptyjskiego, na temat którego napisała kilka podręczników. Pozostawiła po sobie książki oraz liczne artykuły w polskich i zagranicznych czasopismach oraz tłumaczenia, w tym tekstów gnostyckich z biblioteki z Nag Hammadi oraz apokryfów koptyjskich. W zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej również znajduje się kilka książek, których była autorką, współautorką czy tłumaczką.

Profesor Dembska, odchodząc na emeryturę po dziewięciu latach pracy na Uniwersytecie w Białymstoku, przekazała w darze Bibliotece Humanistycznej część księgozbioru, w tym przynajmniej sześć tytułów opatrzonych osobistym ekslibrisem. Są to pozycje odpowiadające jej zainteresowaniom badawczym – wśród nich znajdują się, oprócz wspomnianego wcześniej słownika, również Mity sumeryjskie (sygnatura J 164101), Mity akadyjskie (sygnatura J 164102), Mistyka a gnoza w myśli chrześcijańskiej (od II do XVII w.) Artura Jocza (sygnatura J 164097), Ze studiów nad chronologią Babilonii Stefana Zawadzkiego (sygnatura Hb 164104) oraz Slovar' lingvističeskih terminov Julesa Marouzeau (sygnatura Gf 164151).

Ekslibris profesor Dembskiej ma klasyczną postać osobnej karteczki o formacie 9,5 cm x 13,2 cm, wklejonej na wewnętrznej stronie pierwszej okładki. Znajduje się na nim grafika jednoznacznie nawiązująca do zainteresowań właścicielki - stylizowana głowa faraona, sygnowana inicjałami autora MK. Po lewej stronie grafiki umieszczono łacińską formułkę „ex libris” (czyli „z książek, z księgozbioru, z biblioteki”), natomiast pod nią – nazwisko właścicielki: „dr. Albertyny Szczudłowskiej” (brak nazwiska Dembska wskazuje na to, że ekslibris powstał jeszcze przed zamążpójściem badaczki). Pomiędzy obydwoma napisami wstawione zostały dodatkowo dwa egipskie hieroglify - anch (przedstawiający rzemień lub pasek, wymowa [ʿnḫ]) oznaczający „życie, żyć” oraz nefer (przedstawiający serce z tchawicą, wymowa [nfr]) oznaczający „dobry, piękny”. Całość otacza jaśniejsza ramka powstała prawdopodobnie w wyniku nacisku prasy przy odbijaniu ekslibrisu.

oprac. mgr Ewa Witkowska


Przypisy:
[1] „Papirus Sękowskiego” to fragment egipskiej Księgi umarłych, datowany na I lub II w. n.e. Znalazł się w zbiorach biblioteki Jagiellońskiej dzięki profesorowi Józefowi Sękowskiemu, który przywiózł go z Egiptu w 1821 roku. Cyfrowa kopia papirusu znajduje się w Jagiellońskiej Bibliotece Cyfrowej.


Bibliografia:
1. Davies, W. V., Egipskie hieroglify, przeł. Maciej G. Witkowski, Warszawa 1998.
2. Dembska, A., Klasyczny język egipski, Warszawa 2004.
3. Historia starożytna w Polsce. Informator, red. Ryszard Kulesza, Marek Stępień, Warszawa 2009, s. 12. Dostęp: 06.09.2016.
4. Hoffmann, H., The Development of Religious Studies in Poland: History and the Present State, w: Studying Religions with the Iron Curtain Closed and Opened: The Academic Study of Religion in Eastern Europe, ed. by Tomáš Bubík and Henryk Hoffmann, Leiden, Boston, 2015, s. 117. Dostęp: 06.09.2016.
5. Profesor Albertyna Dembska (1934-2013), Dostęp: 06.09.2016.
6. Stawiszyński, W., Profesor Albertyna Szczudłowska-Dembska (9 XII 1934 - 17 IX 2013), "Vox Patrum" 2014, nr 34, t. 61, s. 701-708. Dostęp: 30.08.2016.
7. Wojciechowski, M. J., Ekslibris – godło bibliofila, Wrocław 1978.